بومگردی: انسان شناسی سفر و گردشگری

اِرو چمبرز را می ‏توان پیشگام انسان‏ شناسی کاربردی در حوزه توریسم و یکی از بنیان‏ گذاران جایگاه توریسم در انسان‏ شناسی کاربردی در دانشگاه مریلند برشمرد. او گردشگران را کنشگرانی بی‏ مسئولیت می‏ داند و به همین ‏منظور با ارائه  پیشنهادها و نکاتی آموزشی همه ما را به گردشگرانی مسئولیت ‏پذیر و آگاه مبدل می‏ سازد.

ایجاد چالش در سر راه توریست ‏ها به منظور تفکر دوباره درخصوص روش و منش سفر کردن، انتخاب مقصد گردشگری، و اینکه پس از رسیدن به مقصد چه باید بکنند، بخشی از اهداف وی در مسیر آموزش ما به عنوان یک گردشگر است. او معتقد است هر گردشگری می ‏بایست پیش از اقدام به سفر، مقصد خود را با کندوکاو و حساب‏ شده انتخاب کند، بخصوص وقتی که قصد دارد به مناطق ناآشنا با فرهنگی متفاوت و بیگانه مسافرت کند. مشخصاً چمبرز نسبت به سفر به نواحی «حساس» و مناطقی که فرهنگ توریسم در آنجا خارج از کنترل جوامع محلی است، محتاط و محافظه ‏کار است. پرسش کلیدی که ذهن او را اشغال کرده این است که: «آیا انسان‏ شناسی قادر است درخصوص اینکه چگونه توریست‏ های بهتری شویم، به ما آموزش دهد؟»

توریسم را باید پدیده‏ ای بسیار با اهمیت، مشترک و انسانی دانست که نیاز مبرم به شناخت تمام وجوه پیچیده آن است. برای این منظور، تجمیع داده‏ های نظری با تجارب عملی، مطالعه علمی این عرصه را محقق ساخته و شرایط توسعه این صنعت و به تبع آن سطح زندگی و معیشت مردمان و افراد مرتبط با این صنعت را فراهم می ‏سازد.

اکولوژی و طبیعت اصلی ‏ترین عناصری است که زیر نقد تیز منتقدان توریسم و آسیب‏ های برآمده از آن قرار می‏ گیرند. به همین‏ جهت، با هدف حفاظت از محیط ‏زیست، اکوسیستم‏ های شکننده و نیز فراهم آوردن منافع اقتصادی برای جوامع محلی، راه ‏حلی با عنوان «اکوتوریسم» ارائه می‏ شود؛ اصطلاحی که متأسفانه امروزه از سوی بنگاه‏ های بزرگ گردشگری به عنوان جانشینی برای اصطلاح «توریسم» و در معنای توریسم کلان یا انبوه به کار برده می‏ شود، نه آن نقشی را که در اساس برایش در نظر گرفته‏ اند.

چشم ‏اندازهای چنین نگرش ‏هایی را در طراحی تورهای ویژه برای مناطق محروم و عقب نگه‏داشته ‏شده و فقیر، اما سرشار از جاذبه‏ های طبیعی و بصری و فرهنگی، آن هم برای گردشگران متمول و نوکیسه می‏ شود دید. در چنین شرایطی است که نقش انسان‏ شناسان و اساساً انسان‏ شناسی کاربردی به عنوان مشاور، محقق، تحلیلگر و میانجی در مسیر توسعه پروژه ‏های توریسم ازجمله حفظ و اشاعه میراث فرهنگی در حوزه‏ هایی نظیر اکوتوریسم و «توریسم میراث‏بان» نزد جوامع بومی و محلی پررنگ و مشخص می‏ گردد. اینجاست که درگیری و تعامل انسان‏ شناس نه ‏صرفاً معطوف به توریسم و ابعاد آن، بلکه با معضلات سیاسی و حتی مهم‏تر از آن، چالش‏ های اخلاقی، آغاز می ‏گردد.

اصالت یا سنخیت، مفاهیمِ همراه با اخلاق در توریسم است: سفر به منظور فرار از فشارهای روزمره زندگی و پرواز دادن کودک درون برای خروج از خانه و دیدار «دیگری» و دمی زندگی به سبک ایشان جهت نیل به آرامش درون! ترتیب دادن تورهایی با چنین مضامینی و فراهم ساختن «شبه ‏رویدادها» همراه است با فعالیت ‏ها و رویدادهایی که هدفشان منعکس کردن بخشی از طعم فرهنگ محلی است؛ هرچند ماحصل این نوع «اصالت مرحله ‏ای» تنها در تسلی و آرامش ‏بخشی گردشگران خسته از خانه خلاصه می ‏شود و کمترین ارتباط ایشان با بومیان جاری است.

نویسنده: ارو چمبرز
مترجم: انیس صائب
انتشارات: فرهامه ۱۴۰۳