فرهنگنامه اسلام

دایرة‏المعارف اسلام یا THE ENCYCLOPAEDIA OF ISLAM از معتبرترین منابع مستند در جهان محسوب می‏شود که از سال 1915 تا به امروز ویراست‏های متفاوت از آن به زبان‏های انگلیسی، فرانسوی و آلمانی چاپ و منتشر شده است و همواره مورد استفادة محققان حوزه‏های مختلف تاریخی، دینی و فرهنگی جهان اسلام بوده است. این اثر دانشنامه‏ای است مفصل که در حوزة اسلام و فرهنگ اسلامی و تمدن مسلمانان تدوین شده و در لیدن هلند به چاپ رسیده است. ویرایش نخست این اثر دارای 9000 مقاله بود که همزمان به سه زبان انگلیسی، فرانسوی، و آلمانی طی سال‏های 1913-1936 منتشر شد. همة نویسندگان این مقاله‏ها شرق‏شناسان اروپایی و غیرمسلمان بودند. خلاصه‏ای از آن ویرایش با عنوان خلاصة دایرة‏المعارف اسلام در سال 1953 منتشر شد. از آنجا که برخی مقاله‏های ویرایش نخست بسیار مستحکم و پربار بودند و در تألیف آنها از منابع دست اول فراوانی استفاده شده بود، همچنان از اعتبار برخوردارند و با آنکه ویرایش دوم این اثر سترگ نیز بعدها منتشر شد، اما همچنان ترجیح محققان رجوع به آن مقالات ویرایش نخست است. ویرایش دوم دایرة‏المعارف اسلام فقط به زبان‏های انگلیسی و فرانسوی بود و تدوین آن بیش از 40 سال (از 1954 تا 2002) به درازا کشید. نویسندگان مقاله‏های ویرایش دوم این اثر ترکیبی بودند از شرق‏شناسان اروپایی و آمریکایی، ایرانی، عرب، ترک، هندی، و پاکستانی. پژوهشگران حرفه‏ای ایرانی نیز از این اثر عظیم که طی مجلدات حجیم و متعدد تدوین شده، بهره‏های فراوان برده و می‏برند. زبان خارجی این اثر و متن تخصصی آن در کنار ماهیت دانشنامه‏ای و مرجعیت آن باعث شدهتا مخاطبان علاقه‏مند و غیرمتخصص نتوانند از این اثر بهرة لازم راببرند. به همین جهت ناشر این اثر چندین مجلدی تصمیم گرفت فشرده‏ای از مداخل این دایرة‏المعارف را به شکلی خلاصه و با کاربردِ آسان برای همگان تدوین کرده و در قالب یک مجلد فشرده با حدود 3500 مدخل به انتشار برساند و این مهم را به عهدة یکی از ویراستاران برجستة آن یعنی اِمِری وان دونزل ‏گذارد. کتاب حاضر ترجمة همین اثر تلخیصی و فشرده از دایرة‏المعارف اسلام است که به صورت یک کتاب مستند دمِ‏دستی برای محققان حوزة اسلام‏شناسی با عنوان ISLAMIC DESK REFERENCE از سوی مؤسسة بریل در سال 1994 منتشر شد.