مردم شناس کوچک، بازبینی خود و دیگری از دریچه ی مردم شناسی

انتشارات فرهامه و مؤسسه­ ی عصر انسان­شناسی ایرانیان تاکنون به ­عنوان تولیدکننده و ناشر آثار مردم ­شناسی و فولکلور برای مخاطب بزرگسال شناخته می­ شد، اما از ابتدای سال ۱۳۹۸ با تولید و انتشار مجموعه­ ای به نام «مردم­شناس کوچک» تلاش کرده خلاءهای آموزشی و محتوایی در زمینه­ ی مباحث مردم­ شناسی برای کودکان و نوجوانان را بشناسد و در جهت مرتفع­ ساختن آن گام بردارد

ایده­ ی اولیه ­ی این مجموعه در پیوند با اعتقادی است که ما به رسالت مردم­ شناسی داریم. به ­راستی آموزه­ ها، مفاهیم و دستاوردهای این علم می­ تواند برای انسان کنونی رهایی­ بخش باشد و جهان را جایی بهتر و زیباتر برای زیستن کند. مردم­ شناسی نوعی از دانش و شکلی از آگاهی است که از مطالعه ­ی فرهنگ­ ها و شیوه ­های زندگی مردمان شروع می­شود و به فهم و شناخت جهان می­ انجامد. مردم­ شناسی یعنی توجه و دقت­ کردن در شیوه­ های تفکر و زیست خودمان و دیگران. بنابراین، آنچه راه ارتباط با «دیگری» را نشان می­دهد، مردم ­شناسی است. از طریق شناخت تفاوت ­ها «خودآگاهی» حاصل می­شود و نهایتاً درمی­ یابیم که ما با دیگران کمتر تفاوت و بیشتر شباهت داریم. افزون­ براین، می­ توان ادعا کرد که مردم­ شناسی در ذات خود نوید دهنده ­ی صلح و مدارا و خویشتن­ داری و نوع­ دوستی است. مردم ­شناسی تصویری واقعی و غیر­انحرافی از پدیده ­ها ارائه می­ دهد که عاری از آفتِ پیش ­فرض، سوگیری و قضاوت­ های بدبینانه است. این تصویر تعصب و خودمحوری را خنثی می­کند و به گفت­گوی میان تمدن­ ها می­ انجامد. هدف مردم­ شناسی درک و تفسیر انسان در زمینه ­ی فرهنگی خودش می­ باشد. هرگاه این مهم حاصل شود، هزارگام به سوی صلح و دوستی برداشته ­ایم و با این «زبان مشترک» توانایی حل مسائل اجتماعی- فرهنگی، بحران­ ها و فجایع را فراگرفته­ ایم.

اگر مفاهیم مردم ­شناسی از همان سال­ های نخستین زندگی به کودکان و نوجوانان آموزش داده شود، ضمن پرورش­ یافتن انسان ­هایی خلاق، پویا و توان­مند، از وقوع بسیاری از دشواری­ ها و بدبختی­ های جهان معاصر پیشگیری می­ شود. از این­رو، در مجموعه ­ی «مردم ­شناس کوچک» تلاش کرده ­ایم مفاهیم کلیدی فرهنگ را در قالب کتاب­ های مصورِ رنگی و با زبان و بیانی ساده و پرمحتوا به کودکان و نوجوانان آموزش دهیم و توجه آنها را به خودشان، محیط و فرهنگ و جهان از دریچه ­ی مردم ­شناسی جلب کنیم. بدین­ ترتیب آنها همچون مردم ­شناسانی کوچک می­ توانند مدام وضعیت زیست خود را تحلیل کنند و واکنشی آگاهانه داشته باشند و به­ عنوان شهروندانی فعال و شایسته توانایی درک فرهنگ خود و دیگری را کسب کنند. مردم­ شناسان کوچک در مواجهه با فرهنگ ارزش ­های تمدنی بشریت را درک می­ کنند و احساس ارزش­مند بودن به آنها عزت­ نفس و افتخار می­ بخشد. بنابراین، در «جهان­شهر» کنونی هم هویت خود را می ­یابند و هم به هویت­ های دیگران احترام می­ گذارند. مردم­ شناسان کوچک پیوند و همبستگی میان انسان­ ها را به­ عنوان اصل اولیه ­ی زیستن در اجتماع درک می­ کنند و به­ دور از هرگونه جنگ و خشونت، صلح و نوع­ دوستی را عامل بقای انسانیت در نظر می­ گیرند.

مجموعه ­ی «مردم ­شناس کوچک» را برای گروه سنی خاصی در نظر نگرفته ­ایم، زیرا مطالب و مفاهیم آن را طوری آماده کرده­ ایم که از خردسالان تا نوجوانان می­ توانند مخاطبان آن باشند. در این راه گروهی از مردم­ شناسان و متخصصان کتاب­ های کودک و نوجوان در کنار هم آماده ­سازی و تدوین هر کتاب را برعهده داشته­ اند و پیش از شکل­ گیری هر عنوان درباره­ ی لزوم انجام و محتوای مؤثر آن ساعت­ ها بحث و هم­ اندیشی صمیمانه صورت گرفته است. ضمناً برای مؤثربودن مفاهیم از فناوری­ های در دسترس غافل نبوده ­ایم و تلاش کرده ­ایم فراتر از متن، اطلاعات افزوده­ای را پیش روی مخاطب قرار دهیم. بنابراین، کتاب­ها را به «واقعیت افزوده» مجهز کرده ­ایم تا هرکجا لازم باشد، مخاطب از طریق کُدهای QR داده­ های صوتی و تصویری بیشتر را اسکن کند. بیان نام همه­ ی همکاران و همراهان ما در اینجا نمی­گنجد، اما از دبیر این مجموعه، سرکار خانم پریسا برازنده، که هم مرد م­شناس هستند و هم متخصص و نویسنده­ ی کتاب­ های کودک و نوجوان به­ خاطر زحمات فراوان در اجرا و شکل­ دهی این ایده بسیار سپاس­گزاریم..

فروردین ۱۳۹۸

معصومه ابراهیمی- پیمان متین